Det kan skje så mangt i ein gamal låve. Foto: Redaksjonen i Fronsbygdin.
RASMUS STAURI: Ikkje mange hus har hatt eit så omskiftande tilvære som den gamle tømmerlåven frå Sigstadvolden i Kvam. Har har det budd ein mørkredd teolog, gutar på jentejakt, ein sløydlærar med skarpt blikk og trøytte pilegrimar. Og låven er attpåtil vigsla av ein biskop. Les meir
Filed under Biografiar, Kunst og handverk, Menn, Verksemder
Eilert Sundt (t.h) hadde ein disputt med Per Chr Asbjørnsen (t.v) kalla Grautkrigen. Dei fann at ein duell måtte til. Asbjørnsen hadde som utfordrar rett til å velgje våpen, og han valde – magen! Til jubel frå publikum og duellantane sjølv klaska dei saman mage mot mage.
ELDRID BRANDVOL: I Fronsbygdene var det ikkje noko uvanleg å ha både eitt og to barn saman før giftarmålet. Heller ikkje ser det ut til å ha vore til ulempe på ekteskapsmarknaden om ein hadde eit barn «fyryåt». Utan blygsel fortalte folk om barn født utanfor ekteskap, om folk som budde saman utan å vera gift, noko som var straffbart etter lova. Bygdafolk flest såg ikkje på det å få barn utanfor ekteskap som ei ulykke. Det var helst blant dei «kondisjonerte» ei slik oppfatning var rådande. I Nord-Fron var det svært få personar av denne gruppa, og meiningane deira om samliv hadde vondt for å slå gjennom blant «almuen». Les meir
Filed under Biografiar, Kvinner, Menn
«Denna gjorde som spratt tå, tok dei vare på, og ho skal vera på Teige den dag i dag.»
Ein gong langt atti tida vart ei jente på Teige i Kvam så søkkjande borte. Folk leita og leita, det vart ringt med kyrkjeklokkene au, men Teigejenta fanst ikkje og kom ikkje att, kor mykje dei leita og ringde. Så ein dag det lei på andre året etterpå, kom ein framandkar til gards og spurde mor hennar som burte var, om ho ville gjera så vel og sjå åt dottera si. Jau, det kan du veta mora ville, og vart med framandkaren så fort ho vart ferdig. Les meir
Filed under Biografiar, Folketru, Jordbruk, Kvinner
BJARNE JETLUND: Det var nokså vanleg at jentene i familien fekk med seg skåp i heimefølge når dei flytta ut. Etter fem jenter på Tofte finst det fem stasskåp. Felles for alle skåpa er at dei har følgt storstovene der dei har vore, og dei er stelt pent med. Dei står der og vitnar om skapande hender og solid og varig handverk. Les meir
Filed under Kunst og handverk
Nazistane la ei tung bør på folkehøgskulestyrar Lise Stauri. Dei to siste krigsåra måtte ho styre ein anstalt for tenåringsjenter som hadde skeia ut. Her er ho nokre år etter krigen.
Skadeleg. Farleg. Det sa nazistane om folkehøgskulen på Hundorp. Dei meinte at undervisninga i det grundtvigske livssyn var «oppviglersk virksomhet». Det var planer om å setja skulebygningane i brann. Men så fann NS-leiarane ut at skulestyrar Lise Stauri skulle få noko anna å bryne seg på, det vi i dag kanskje ville kalle utilpassa og utagerande tenåringsjenter, utsette for omsorgssvikt. Frå mai 1943 til august 1945 dreiv ho eit «skolehjem for vanartede piker.» Desse åra har det vore stilt om i ettertid. Her lyfter Rasmus Stauri på lokket. Han har gått til kjeldene og teiknar eit særs interessant tidsbilde. Les meir
Filed under Biografiar, Krig, Kunst og handverk, Kvinner, Verksemder
Hvor mye råhet og usedelighet som forenes med armoden!
«Men på denne måte ble det så fullt av ungeskrik hos de gamle foreldre, at den eldste datter med sine to barn hadde måttet få seg hus hos fremmede, der hvor jeg nu fant henne.»
EILERT SUNDT I 1851: Det bor mange ytterst fattige folk i Kvam, men hvor mye råhet og usedelighet som forenes med armoden! Det er ganske forskrekkelige eksempler på løsaktighet og kvinnelig vanære, jeg i dag har fylt min notisbok med. Les meir
Filed under Biografiar, Kvinner, Menn
Petter Storløkken med dei tre jentene sine og ei venninne som er på besøk. Frå venstre: Mildri, Mina Melgårdshagen (1926-1983), Aud (på armen) og Synnøve. Foto: Borgfinn Rolvsbakken.
JOHAN DALSEG OG EINAR ROLVSBAKKEN: Ein gong Rolfskarane, Alfred og Einar, skulle kjøre ved frå Søre-Dalen, kom dei ut for skikkeleg snøstorm. Oppe på Breislaå møtte dei høykjørarar som hadde tenkt seg til Jensås etter høy, men hadde snudd i det umulege vêret. Da Alfred og Einar kom inn til Storsteinane, skvatt fremste hesten til og glåmde. To toppluer stakk opp mellom steinane, og der sat to jenter som hadde søkt ly i snøkavet. Dei fekk skyss heimatt til Storlykkja. Les meir
Filed under Biografiar, Kommunikasjon, Kvinner, Menn
Kanskje hadde ho hatt det betre på sirkus?
IVAR KLEIVEN: Ragnhild Skulstugun eller Skulstuguførkja som alle kalla ho, var kvamvær og eit kvinnfolk reint for seg sjølv. Urimeleg stor, førlemma og breilagd og såg meir ut som ein riktig stor velvakse kar enn eit kvinnfolk. Ho vart gåandes som eit bygdaskræme, eit spetakkel, styrlaus og eit bilete på råskap. Ho fekk to lausunger, og den fyrste låg ho ihel. Det var nok med uvilje gjort og venteleg i fylla, men ho kom på tukthuset i nokre år. Den andre lausungen fekk ho utabygds, og folk trudde det var med ein rik gardsmannsson. Da Ragnhild spurte at denne guten skulle gifte seg, lånte ho seg øyk og kjørkjerre, reiste i veg og råka guten dagen før bryllaupet hans skulle stå. Og enten har det latt seg løyse med ein dugeleg stor pengesum, eller med eit årleg føderåd, for folk hørde aldri at det etter det vanta henne korkje føde eller klede. Ho hadde ein liten, låk heim, men det var ikkje noko å leva av. Les meir
Filed under Biografiar, Kvinner
Ei kvinne i Fron: Janna Lien gjekk bort i 1978 etter ein tragisk brann. Godt vaksne frøningar hugsar den gode og treffande replikken ho kunne koma med, og sjølv i dag så mange år i ettertid blir ho hermt og fortalt om. Kommentarar frå Facebook: Liv Irene Myrløkken: Husker godt ho Janna, vi var litt redd ho for ho prata så rart. Husker ho holdt i tennene sine da ho prata for at de ikke skulle falle ut. Janna var nok itte dum, hadde mye fornuftige i seg. Bjørg Mimmi Almås: Koselig å sjå bilde…minne meg om ein replikk ho sa i eit barselbesøk: Han er stor og pen te at du itte har gått lenger me’n…..ho fekk det vel itte te å bli nok mnd ette bryllupet til fødsel. Toril Gudbrandstuen: Trivleg å sjå att ho Janna. Ho gjekk for å vera “tullåt” men når en teinkje på my tå di ho sa inkun gongen, va ho heillan fyrry si tid.Synd at ho skull ende sine dåggå slik ho gjorde, det hadde ho itte fortent. Ingun Marie Rudiløkken: Ho hadde vel en opplevelse som ungjente som gjorde ho slik som ho var. Hørte noe prat om det ein gong.
RAGNAR ØVRELID: Maten, kleda, husdyra var kvinna sitt felt. Ho ordna opp etter måltida mens mannen kvilde, var med på slåtteteigen når mannen stod opp att, på lauvskjering og mosesanking. Ho bar ved og vatn og hadde dyrestell og fjøsarbeid, til maskinane kom og mannen overtok. Seterstellet var den årlege avvekslinga for kvinnene. Og innomellom dette: barna, graviditet, abortar, fødslar, spedbarnsstell. Og i tillegg: spinning, veving, strikking, lapping og vasking.
Til dette hadde gardkona gjerne tenarhjelp, og nokon som tok seg av dei minste barna, eldre søsken, eller føderådsfolket på garden. Verre var det for husmannskona, som måtte ta seg av alt sjølv. Og verst for dei mange ugifte, einslege mødrene, som gikk rundt på bygda og ba for seg, med eit barn på ryggen eller ved handa, i usle klede og elendige sko. Les meir
Det er nok ikkje desse han diktar om, Ola Døl, men det kan vere ei fredeleg syndasefta med dugnad i lugomt ver.
Ola Døl dikta ei framifrå folkelivskildring om alt du kan sjå på ein fredeleg syndasefta når det er lekkert og lugomt ver – om onggutslamper og jenter som vrir seg, om n`Slette-Simen som kjem gå´n på tverten, om dokka frå Bakke som kjem trippan, og om Guri Kroka som skal vitne om synda si: Les meir
Filed under Kunst og handverk, Litteratur
Logoen til Fron historielag, teikna av kunstnaren Ragnvald Frøysadal etter ein gamal kyrkjering frå Steig i Sør-Fron.
Rakfisken på plass! Filert, flådd eller i butt.
Fron historielag er ein idealistisk organisasjon. Vil du bidra til at ho lever vidare? Støtt det arbeidet Fron historielag gjer her og på andre område. Bli medlem. Berre 250 kroner til konto 2095 32 92735, Fron historielag, 2640 Vinstra. Oppgje epostadresse. La oss gjere dette saman.
Carl Henrik Grøndahl
carlhenrikgrondahl at gmail.com
Nå er tida for å kose seg med Frons-historie i godstolen. Vi har mykje godt på lager!
Fronsbygdin alle årgangar 2003-2022. Her er det allsidige, nyttige, morosame og tankevekkjande artiklar som teiknar eit fargerikt bilde av generasjonar, av draumar og slit, liv og død, kvardag og fest. Er du fortruleg med fortida, er du på lag med framtida. Fronsbygdin gjer deg rikare.
Dei som lagar årboka Fronsbygdin: Frå venstre: Redaksjonssekretær Gard Espeland, redaktør Hildegunn Maria Haanes Ruset og redaktør Rasmus Stauri. Foto: Dølen
Gardar og slekter i Fron, bind 1, Sør-Fron av Einar Hovdhaugen. 
Her er det ikkje berre grundig gards- og slektshistorie. Hovdhaugen skriv òg om utvandring og utflytting, om husmenn og tilhøvet mellom husmann og bonde og fleire andre tema. Denne boka må ein berre ha i hylla! Bind 1 om Nord-Fron er utseld. Har du eit eksemplar ståande og vil selje, er historielaget kjøpar.
Historia om Fron, Bind 2 av Ragnar Øvrelid. 
Ragnar Øvrelid
Velskrive historieverk! Han fekk permisjon frå skulearbeidet i 1981-1982 for å skrive ei kortfatta historie, men stoffet var så rikt og kjeldetilfanget så stort at han vart sittande i fleire år med boka, i kveldstimar og feriar. To store bind vart det. Noko vi skal vere glade for. Han har verkeleg gjort fronshistoria levande. Bind 1 er utseld. Har du boka ståande i hylla og vil selje ho, kjøper historielaget !
Fron-slekter av Even Sveipe, Peter Sveipe og Jakob Haraldseid.
Boka "syner samanhangen frå ættled til ættled og skyldskapen mellom ættene. Vi vil vone at boka kan bli til litt hjelp for dei som seinare vil granske si ætt meir inngåande."
Fronsmålet av Gunnar Jenshus. 
"Eg vonar at ei bok som denne vil styrkje kjærleiken til og vørdnaden for bygdemålet. Dei norske bygdemåla er i slekt med dei fremste kulturspråka i verda."
Matrikkel 1866
Tingbok del 1
Ragnvald Einbu: Kristningsmøtet på Hundorp 1021
F.v. redaksjonssekretær Gard Espeland og redaktørane Per Ottesen og Rasmus Stauri.
Fron historielag 