Author Archives: CHG

About CHG

Skribent. Har vore journalist i Stavanger Aftenblad og Aftenposten, kulturredaktør og kanalsjef i NRK Radio, produsent og dramatikar i NRK Radioteatret.

by CHG | 11. august 2022 · 19:25

– Det mest imponerende dyrkingsfeltet!

Bli med til Lomsetrene på markavandring

Slåttekarar på Lomsetrene sommaren 1968: Engebret Klypen, Ottar Flatmoen, Ragnvald Frøyse, Pål Kristiansen, Ole Skogen, Sverre Båtberget, Ottar Randen, Hans Karenstuen, Odd Tarud, Ottar Karenstuen, Nils Slåen, Thor Slåen, Arne Marstein, Johan Brånå, Ole Jordalsløkken, Sigurd Skogen, Paul Brenna, Harald Kvernstuen, Olaf Rudlandsløkken, Ottar Maurstad, Knut Flatmoen, Bjarne Kvernstuen og Ola Åsen. **FOTO:** DAGNINGEN

Køyrer du Peer Gynt vegen forbi Lomsetra, blir du trulig imponert over det store dyrkingsfeltet der. Ein gong var det ei stor myr. I 1955 starta arbeidet med å gjere myra til dyrka mark. «Det mest imponerende dyrkingsfelt på fjellet i hele Norge». Sa ein professor på midten av 1950-talet. Du kan lese meir om historia til Lomsetrene i DØLEN. Bli med på ei markvandring her søndag 21. august kl 11. Ragnar-Tor Mariason og Lodver Bryhn fortel historia. Frammøte og parkering ved kontaineren i vegkrysset på Lomsetrene. Servering av kål og kaffe. Bomveg.

Tove Østby laga ein video om seterlivet med utgangspunkt i si eiga historie på Lomsetra:

Kommenter innlegget

Filed under Informasjon, Jordbruk, Setring

by CHG | 11. august 2022 · 13:53

Namn i Fron: Bergdal

Har ikkje noko med berg å gjere

*Bergdal skule omkring 1955. Ikke berg, men kanskje bær?*

BRIT NILSEN: Grenda Bergdal ligg lengst sør i Sør-Fron på austsida av Laugen. Den eldste skriftlege kjelda vi har for namnet, er frå 1520, da vart det skrive Berdall. I andre skriflege kjelder frå 1500- og 1600-talet finn vi ulike skrivemåtar utan g. Først i 1668 vart namnet Bergdall, og i 1723 Bergdal. Slik har altså ein «feil» skrivemåte festa seg, medan den lokale uttalen «beddal» fortel at namnet må ha eit anna opphav enn berg. Og den lokale uttalen av eit namn er ofte den sikraste kjelda vi har for å forklare kva eit namn betyr.

Les meir →

Kommenter innlegget

Filed under Kunst og handverk

Tagged as namn, språk

by CHG | 3. august 2022 · 23:02

– I ætt med dei gamle sagamenn

Professor Knut Liestøl: glitrande minneord om Ivar Kleiven

Knut Liestøl (1881-1952) var professor i folkeminneforskning, kirke- og undervisningsminister og den som laga ordet Norsk rikskringkasting frå det engelske Broadcasting. I DNT årbok frå 1934 skreiv han ein artikkel om Ivar Kleiven, ein artikkel som også vart ein nekrolog. Her er det mange gode formuleringar om mannen som skreiv fronshistorie i Fronsbygdin i 1930. Men framfor alt er det å lese Knut Liestøl sitt språk som å ete konfekt:

Les meir →

Kommenter innlegget

Filed under Biografiar, Kunst og handverk, Menn

Tagged as bøker, lokalhistorie fronsbygdin

by CHG | 3. august 2022 · 00:32

Namn i Fron: Brekka

Stor bakke

Foto: Google Maps

BRIT NILSEN: Grenda Brekka på austsida av Laugen mellom Vinstra og Kvam har eit namn som kjem av det gamalnorske ordet brekka, med tydinga «stor bakke». Dette høver godt på det bratte terrenget her. Brekke er brukt i stadnamn i heile landet og i Norden elles. I Sverige, til dømes, finst formene bräcka, bricka og brink.

Kommenter innlegget

Filed under Språk

Tagged as namn

by CHG | 2. august 2022 · 19:30

Namn i Fron: Kollo

Den mørke, svarte

Bilde frå Google Maps

BRIT NILSEN: Kollo er både eit gards- og grendenamn på grenda mellom Kvam og Sjoa. Vi kjenner namnet første gongen nedskrive frå 1668, Koelen. Dette namnet er laga av gamalnorsk kol, trekol, slik vi brukar det også i dag. Forskarane meiner namnet opphavleg er eit elvenemn, Kola, med tydinga «den mørke, svarte». Dette elvenamnet finst fleire stader i landet, særleg på Austlandet. I dag er det ingen som kjenner til at det har vore nokon bekk eller elv med dette namnet i området.

Kommenter innlegget

Filed under Språk

Tagged as namn

by CHG | 1. august 2022 · 12:04

Namn i Fron: Vinstra

Den som går i krok og slyng?

Vinstra by. Foto. Carl Henrik Grøndahl

BRIT NILSEN: Elve- og vatnnamnet Vinstra har ôg gitt namn til stasjonsbyen Vinstra. Det fleste forskarar har tolka namnet som «den venstre», fordi elva ligg på venstre sida av hovuddalføret når ein fer oppover dalen. I en artikkel frå 1978 skreiv forskaren Kåre Hoel om namnet Vinstra, og han har ei heilt anna forklaring: Han meiner namnet er ei sjølvstendig elvenamnlaging av gamalnorsk vinda, som betyr «dreie, svinge, vinde». Namnet skulle da bety «den som vindar og snor seg, den som går i krok og slyng.» Han meiner også at namnet opphavleg var brukt på Vinstervatnet, som er svært krumt.

Éin kommentar

Filed under Språk

Tagged as namn

by CHG | 31. juli 2022 · 14:04

Per Gynt – karakteristisk for Fron?

Her møtes lettlivet frifant og sindig bonde

*Harmonisk forbindelse? Neppe. Aksel Hennie klar som den lettføtte frifant i kamp med den sindige bonde. FOTO: LARS ERIK SKREFSRUD / NRK*

EMIL SMITH I DNT ÅRBOK 1934: Per Gynt er kanskje som Dale-Gudbrand en sagnfigur, men på sin måte like karakteristisk for Fron. Per Gynt er i segn og diktning blitt den typiske representant for vidden og fjellet, han er den lettføtte og lettlivede frifant og reglesmed, som ikke lar sig binde til gården eller stenge inne i dalen. Vi finner ofte med bitter selverkjennelse noget ekte norsk i Per Gynts natur, men den sindige bonde og seige nyrydningsmann er en like norsk type, og disse to typer har til sammen skapt den norske folkekarakter, som er preget av bygd og ødemark, dal og vidde. Og ingensteds i vårt land har disse motsetninger møtt hverandre og inngått en så harmonisk forbindelse som i Gudbrandsdalen, og kanskje særlig i Fronsbygdene.

Kommenter innlegget

Filed under Kunst og handverk, Litteratur

Tagged as Peer Gynt

by CHG | 30. juli 2022 · 01:51

Namn i Fron: Frya

Frå Skumsjøen?

BRIT NILSEN: Elva Frya renn frå Furusjøen på Kvamsfjellet og ned i Laugen ved grenda Frya lengst sør i Sør-Fron. Det er altså ei elv som har gitt namnet til grenda, noko som er svært vanleg. Forskarane har ulike syn på kva dette namnet betyr. Indrebø meiner at både elva og vatnet har namn etter treslaget furu, som det enno er mykje av rundt Furusjøen. Det avleidde elvenamnet har vore Furhión, som kunne gi gamalnorsk Frýa og moderne norsk Frya. Les meir →

Kommenter innlegget

Filed under Språk

Tagged as namn

by CHG | 29. juli 2022 · 20:37

Fjellets makt og viddens vemod

Pål Kluften presenterer Rondane-reinlenderen

PÅL KLUFTEN I DNT ÅRBOK 1934: Naturligvis forandrer fjellets poesi seg når separator og industrialisme holder sitt inntog på setrene – og automobilen krabber oppå toppen av selveste Galdhøpiggen. Men heldigvis er poesien ikke borte ennu – bjøllene klinger like vakkert som den gang Imbret Hougen skrev «Sjå sole på Anaripigg», budeiene i snørelivkjoler like pene og smilende som den gang, og fjellet med tinder og måsågrå vidder har samme stillheten og storheten.

Derfor søker også de gamle fjellvanderere år efter år tilbake til fjellet igjen. Fjellet har fått taket på dem og slipper ikke taket.

Les meir →

Kommenter innlegget

Filed under Kunst og handverk, Musikk

by CHG | 28. juli 2022 · 21:34

Namn i Fron: Tofte

Kan vere frå før Svartedauen

Begravelsen etter fru grosserer Sørensen 1921 på Tofte Uppigard. Husmenn og naboer og tjenestefolk fra Tofte sanatorium

BRIT NILSEN: Toftgrenda eller Toftgardane ligg på vestsida av Laugen, øvst i Nørdre Lia. Det eldste skriftlege belegget vi har for namnet på Toftgardane, er frå 1318, a Tomtom. I seinare skriftlege kjelder er namnet skrive med ft, som i 1668: Thoffte. Både i gamalnorsk og i dialektane i dag finn vi mange ulike uttaleformer av ordet: tupt, tyft, tøft, toft, tuft og tomt. I eldre tider, som i dag, betyr ordet «hustomt eller hustuft.» Mange av desse gardane kan vere frå tida før 1350, da Svartedauen la mange gardar øyde, og berre tuftene av gardar låg att i fleire hundre år. Sidan vi har skriftleg belegg for Toftgardane alt frå 1318, er altså dette av dei riktig gamle toft-namna.

Kommenter innlegget

Filed under Språk

Tagged as namn