Varm opp til dagen med Mukampen, Gardemusikken og Gammel jegermarsj. Filma av Øyvind Svanevik.
Og kva med Skåburosa? Les meir
Monthly Archives: mai 2015
Meir skatt for dei flinke
Høykjøring på Bjørka ca 1930. Skjønnslikna? Foto: Bersvein Bjørke
RAGNAR ØVRELID: Til 1953 kunne gardbrukarane velje om dei ville skatta etter rekneskap eller om dei ville la seg skjønnslikne. Dei fleste valde skjønnslikning. Det var helst dei større gardane som leverte rekneskap. Det var sjølvsagt mykje misnøye med denne likningsmåten. Kvart år kom det inn bunkar med skatteklager til kommunen. Vi gjengir eit klageskriv her med alle menneskelege undertonar (namna er endra): Les meir
Filed under Jordbruk
Gubbeskirenn 1903
Noe å lære her – om å innby til skirenn på versefot og rim:
Søndag, den 22. februar, som vi nu får,
vil, for gubber på 35 til 80 år,
fra distriktene Våge, Ringebu og Fron
et skirenn bli avholdt ved Vinstra stasjon.
Deltakerne vil bli inndelt i tvede klasser
og rennet lagt som best det passer
fra Byhre og over Bragebergsheien,
om Toksen og nedover hovedveien.
Staver kan brukes – det være tykke og lange,
og siden kommer premiene, både gilde og mange.
Kontingent fra 25 til 50 øre,
enten vi får godt eller «kranglet føre».
Rust eder gubber! Med rauluer og ski
og meld eder som deltagere hos Solberg eller Lie.
Ja, møt så tallrikt! Dra modig hen
og vis, at Gudbrandsdalen ennu har menn!
OBS! Efter skirennet fest, hvortil enhver innbydes
dog mot at særskilt kontingent innskydes!P.t. Fronheim 5te februar 1903
BestyrelsenP.S. Frivillige gaver til premier eller innkjøp av sådanne mottages av E.O. Solberg eller fotograf H. Lie.
Skrevet av Erland Olsen Solberg, f. 1865, fra Øvre Solbjør. Her er deltakerne i rennet: Les meir
Filed under Idrett, Kunst og handverk, Litteratur
90 NS-folk i Fron fekk dom
RAGNAR ØVRELID: Det vart ikkje lovlause dagar i Fron etter 8. mai 1945. Heimestyrkane drog rundt i bygda med lastebil og henta NS-folk, som skulle arresterast. Det vart ingen samanstøytar. I Sør-Fron arresterte dei 30 personar, ein del slapp fri med meldeplikt. I alt vart 51 personar, alle menn, sette i varetekt i Fron. Dei vart internerte i 14 dagar på Folkets hus på Harpefoss under nokså kummerlege forhold.
Sidan overførte politiet varetekstfangane til folkehøskolen i Ringebu. Der vart mange sittande i flerie månader. Dei som tenker tilbake på denne tida, klagar ikkje så mykje over den behandlinga dei fekk. Men maten var elendig, og det var alt for lite av den. Ein som sat der, gikk ned 20 kg i vekt på fire månader. Ut på hausten kom fangane i Trararo på Lillehammer og fekk det nokre betre i matvegen. Les meir
Filed under Krig
Dei var mjuke nå
Tyske soldatar på veg heim i mai 1945. I Sødorp budde dei på skolen og på Sulheim. Foto: Mabel Hage.
RAGNAR ØVRELID: Ein som var ung i maidagane 1945 fortel:
Utover dagen var gatene på Vinstra fulle av folk. Alle skjønte at noko var i gjære. Av Johan Dahl på telefonsentralen fekk vi vite meir etter kvart. Om ettermiddagen vart det klart at tyskarane hadde gitt seg. Flagg kom fram. Nå skulle det festast. Kunne vi skaffe oss noko å drikke? Brennevin fanst ikkje. Men vi kjende tannlegen. Ein av oss gikk op til han og kom tilbake med ein porsjon 96%. Ikkje så mykje, men nok til oss, uvande som vi var med den slags.
Ved Vinstra hotell budde kjøthandlaren. Han var NS-mann og hadde radio. Vi drog dit. Han sat og spelte sjakk med ein tyskar frå hotellet. Dei var mjuke nå, så vi fekk kome inn og høyre nytt. Blendinga var oppheva, meldte radioen. Ein av oss strauk rett heim, reiv ned blendingsgardinene og trakka dei ned i vedkassa så alt brotna.
Så bar det ut att. På «Skåbu», annekset til Vinstra hotell, høyrde vi det var dans. Vi opp. Rommet var fullt av dansande mannfolk, alle hadde drukke.
Lensmannen budde på hotellet. Vi ville ha tak i han. Tyskarane som heldt til her, sa ingen ting da vi henta han. Han låg til sengs i berre makkoen, med ein colt på nattbordet. Han var liten av vekst og vart nærast boren til dansesalen. Han fann seg i behandlinga, og ingen lei overlast.
Feiringa tok verdigare former etter kvart som folk vente seg til den nye fridomen.
Filed under Krig
Gåvmild veteran
Tor Sæthersmoen, Linda Myromslien og Hans Petter Kleiven i Gudbrandsdal Krigsminnesamling. Foto: Dølen
Fredag 8. mai, ved 70 års-markeringa for frigjeringsdagen i Kvam, skal ordføraren dele ut regjeringas krigsminnemedalje til Tor Sæthersmoen som takk for innsatsen han gjorde under krigen. Historielaget har nå lagt ut seks utdrag om krigstida frå biografien om Tor Sæthersmoen på denne sida. I 1940 var han for ung til å bli soldat. Han og kameratane sat i utkikkstårnet på Hedmarktoppen og såg på flya som bomba Elverum på jakt etter konge og regjering. I 1942 hjelpte han russiske krigsfangar med komme seg over til Sverige. Han måtte sjølv flykte. Så, endeleg, i 1944 kom han seg over til England. Der vart han send til kommandosoldat-kurs i Skotland. Dølen melder nå at Tor Sæthersmoen gir bort krigslitteratur og effektar til Gudbrandsdal krigsminnesamling og håper gåva kan gi fortgang i planane om ei utviding av krigsminnesamlinga.
Filed under Biografiar, Krig, Menn
Vis-Knut og maleren Chr. Skredsvig
Chr. Skredsvig: Selvportrett
CHR: SKREDSVIG: Sommeren 1874 besøkte jeg Vis-Knut i hans hjem i Gausdal. «Hvor er du fra?» sa han heftig og reiste sig fra en slagbenk. Han gjorde et enestående og veldig inntrykk på mig. Hans hode var stort og kraftig med langt, vakkert sølvgråt hår som nåde ham ned på axlerne. Han vendte profilen til når han så på en, han var jo meget skjeløjet, og sigtet da med et gløgt, lidet øie over næseryggen. Han var temmelig høj og førlæmmet, krumrygget og gikk hinkende og besværligt. Les meir
Filed under Biografiar, Kunst og handverk, Menn
Det går mot fred!
Trening i Skottland.
OLE CHR. RISDAL: Man skjønte nå at krigen gikk mot slutten, og den allierte overkommandoen begynte for alvor å planlegge en eventuell invasjon av Norge. Tor Sæthersmoen ble derfor uttatt til et kommandokurs i Skottland. Der skulle det bli noen ekstremt harde, men lærerike uker. Les meir
Filed under Biografiar, Krig
Soga om Vis-Knut
«Bydefolket i V. Gausdal reiste ein bautastein av granitt på Vis-Knut grav ved Svatsum kyrkje. I steinen er bilete av Knut innhogge i bronse. Og steinen står slik til at alle som fer almannavegen, kan få ein glimt av han og minnast denne vår merkelege og gjæve mann, som det snaut har vore make til i Norges land.»
OLE. M. STUBBERUD: Vis-Knut, eller Knut Rasmusson Nordgaren voks opp i små kår mellom 9 sysken. Ingen som kjende han frå bånsbein av, kunne tru han skulle verta den merkelege og namngjetne mannen han vart. Han var nemleg fælt vindøygd, og frå han var eit halvt år fekk han fang (epilepsi) som vart mykje til plage for han gjennom heile livet. Knut var ein stor, grovgjord kar. Det at han var so fælt vindøygd, skjemde han mykje ut. Han hadde langt ramsvart hår, som fløymde nedover akslene. Men då han vart gamal, låg håret i sylvkvite lokker. Knut var soleis ikkje noko ven å sjå til, og det er fortalt at eingong han kom inn på Ner-Forset, gjekk ei jente over golvet, og ho tenke med seg sjøl: «Den stygge mannen kan da aldri bli gift.» Då sa Knut stilt og lognt til jenta: «Eg ha nok aldri tenkt å gifte meg heller, eg.» So gjekk det au. Knut levde sine dagar ugift.
Filed under Biografiar, Folketru, Menn
Fron historielag er ein idealistisk organisasjon. Vil du bidra til at ho lever vidare? Støtt det arbeidet Fron historielag gjer her og på andre område. Bli medlem. Berre 250 kroner til konto 2095 32 92735, Fron historielag, 2640 Vinstra. Oppgje epostadresse. La oss gjere dette saman.
Her er det ikkje berre grundig gards- og slektshistorie. Hovdhaugen skriv òg om utvandring og utflytting, om husmenn og tilhøvet mellom husmann og bonde og fleire andre tema. Denne boka må ein berre ha i hylla! Bind 1 om Nord-Fron er utseld. Har du eit eksemplar ståande og vil selje, er historielaget kjøpar. 
Ragnar Øvrelid
"Eg vonar at ei bok som denne vil styrkje kjærleiken til og vørdnaden for bygdemålet. Dei norske bygdemåla er i slekt med dei fremste kulturspråka i verda."
Ragnvald Einbu: Kristningsmøtet på Hundorp 1021
Fron historielag 