RAGNAR ØVRELID: Det var vonde tider i Fron i slutten av april og utover i mai 1940. Tyske soldatar slo seg ned på gardar og opne stader med alt utstyret sitt og fyrte og kokte så uforsiktig på feltkjøkkena sine nær husvegger at folk vart livredde. Over heile Fron var tyskarar på jakt etter britiske solatar, som hadde stukke seg vekk etter kampane. Folk høyrde stadig skyting. Truslane var klare: Folk som hjelpte engelske eller norske rømlingar, ville bli stilte for krigsrett. Folk måtte halde seg inne mellom kl 23 og 5 om morgonen. Og rykta gjekk om hard tysk framferd mot sivile i andre bygder. Les meir
Monthly Archives: mars 2015
Kvardagen etter kampane
Filed under Biografiar, Jordbruk, Kommunikasjon
Kampane i Kvam dramatisert
Autentiske filmklipp og dramatiserte sekvensar frå kampane i Kvam i april 1940 i 2. del av serien «Alliert og alene» på NRK. Du kan sjå serien på nettet fram til 15. april.
Filed under Biografiar, Informasjon
Minnesmerke i Fron: Sinklar-støtta
RASMUS STAURI OG ARVID ØDEGAARD: Etter slaget i Kringom i 1612 vart oberst Georg Sinclair drepen i striden. Han vart ført til Kvam og gravlagd ved kyrkja, som den gong stod lenger sør enn i dag, ved Vik gard. Det har vore sagt at grava vart lagd utanfor kyrkjegarden, da bøndene ikkje ville at ein fiende skulle liggje i vigd jord. Les meir
Filed under Biografiar, Kvinner
Fløytarunge var vel så bra
Særleg populære var dei hos jentene.
HELGE STORMORKEN: Ei av dei store hendingane var fløytinga. Fløytarane var heltar og beundra for vågemot og evne til å ta seg fram frå stokk til stokk i farleg vatn med hakane sine. Med svarte hattar, fyre opp skikkelege bål, drikke råe egg og andre påfunn, nørte dei godt oppunder statusen sin sjøl au. Særleg populære var dei hos jentene, og ei og anna fekk mén av det. Men folk hadde klart for seg alt da, at arv er viktig både for folk og fe, og fløytarunge var vel så bra som andre.
Filed under Kommunikasjon
Minnesmerke i Fron: Hillingen 26.4.1940
Minnesmerket over dei tre nordmennene som mista livet på Hillingen den 26. april 1940. Dei vart skotne ved den nå falleferdige løa i bakgrunnen. Foto: Per Fredriksen.
Tyske soldatar ved Hillingen etter kampane. Bildet er frå Bundesarchiv i Koblenz og tilhøyrer Kristian Hosar. Foto: Ukjend
RASMUS STAURI OG ARVID ØDEGAARD: På føremiddagen den 26. april 1940 nådde ei tysk kampgruppe fram til heimsetra Hillingen. Etter ein hektisk strid ved ein låve nederst i kvea, fall desse norske soldatane: Gardbrukar og lagførar Mikal O. Mølmen, f. 1913 frå Lesja. Skogoppsynsmann og korporal Torolv Weibye Bjørnsgaard, f 1903 frå Lillehammer. Student og meinig Harry Gether Rønning, f. 1920 frå Oslo. Det er sett opp like minneplater både på Hillingen og ved Krigsminnesamlinga på Kvam i 1995. Gudbrandsdal Forsvarsforening i samarbeid med Gudbrandsdal krigsminnesamling stod bak tiltaket. Les meir
Filed under Biografiar, Menn
Harde tak mellom Åa og Sørbygda
Kvam på 1930-talet. «Vi frå Sørbygda måtte ikkje sjeldan redde oss ut skuledøra for å sleppe straff som «bønder».»
HELGE STORMORKEN: Den store verdskrisa i 1920-30 åra gjekk særleg hardt ut over Åa i Kvam. Sjølv om det var fleire frikjøpte husmannsbruk med dyr, gav det ikkje nok til leveleg liv. Arbeid utanom var ikkje lett å få, og utan skilling vart det mangel på mat, klede og sko. Fattigdommen var ein klar fare for helsa og førte med seg mye sjukdom og matmangel, særleg frukt og grønsaker. Les meir
Filed under Biografiar, Menn
Slektsgransking – eit emne utan ende
RAGNHILD KJORSTAD: Lykke til alle som er, eller vil få hug til å kalle seg slektsgranskarar. «Oss e tå samå folkje», sa dei gamle. Einsleg born som eg var, gjorde nok sitt til at eg rekna skyldskapen min lenger utover enn mange i mi tid. Hugsar at eg skreiv liste over tremenningane mine, nestsyskenborn er eit anna ord for det. Syskenborn var og er mest som sysken for meg den dag i dag. Les meir
Filed under Biografiar, Kunst og handverk, Kvinner, Menn
Minnesmerke i Fron: Kluften-støtta
Forfattaren Johan Bojer held tale ved avdukinga i 1943.
RASMUS STAURI OG ARVID ØDEGAARD: Relieff på Vinstra utført av Dyre Vaa i bronse på stein til minne om Pål Kluften (1888-1942), forfattar, musikar med meir. Avduka 22. august 1943 av Johan Bojer, som var både pådrivar for ei nemnd og avduka støtta. På grunn av utvidinga av Nedregate vart støtta teke ned og sett opp att på sørsida av kommunehuset. Det var ei markering i august 2002, der Arnfinn Engen heldt tale, det var kunstnarlege innslag, og det vart sagt fram helsingar.
Filed under Biografiar, Kunst og handverk, Litteratur, Menn, Musikk
Kvifor er det så mange vekependlarar ?
RAGNAR ØVRELID: For det første er et mangel på arbeidsplassar, eller høvelege arbeidsplassar i Fron. Slik er det i dei andre kommunane i dalen ôg, og slik har det vore sidan jordbruket vart mekanisert frå 1950-talet. Men Fron står kanskje likevel i ein særstilling. Bygda hadde ein stor oppsving med anleggsarbeid frå 1947 til 1960-åra, under den store kraftutbygginga. Over 400 frøningar arbeidde på anlegga i mange av desse åra, pluss alle dei som merka ringverknadene av aktiviteten. Heile bygda var prega av kraftanlegga i 10-15 år. Mange fekk anleggsarbeidet i blodet, så å seie. Les meir
Filed under Jordbruk, Kommunikasjon
Granatar øydela leikehesten
OSKAR LETRUD: Vi hadde heimelaga leiker. Eg hugsar spesielt hesten som bestefar hadde laga. Han var fullt utstyrt med sela og kjørereiskap av alle slag og var mye brukt. Dette var av dei tinga som vart øydelagde om våren 1940, da huset vart treft av fleire granatar som ødela alt.
Filed under Biografiar, Jordbruk, Menn, Setring
Fron historielag er ein idealistisk organisasjon. Vil du bidra til at ho lever vidare? Støtt det arbeidet Fron historielag gjer her og på andre område. Bli medlem. Berre 250 kroner til konto 2095 32 92735, Fron historielag, 2640 Vinstra. Oppgje epostadresse. La oss gjere dette saman.
Her er det ikkje berre grundig gards- og slektshistorie. Hovdhaugen skriv òg om utvandring og utflytting, om husmenn og tilhøvet mellom husmann og bonde og fleire andre tema. Denne boka må ein berre ha i hylla! Bind 1 om Nord-Fron er utseld. Har du eit eksemplar ståande og vil selje, er historielaget kjøpar. 
Ragnar Øvrelid
"Eg vonar at ei bok som denne vil styrkje kjærleiken til og vørdnaden for bygdemålet. Dei norske bygdemåla er i slekt med dei fremste kulturspråka i verda."
Ragnvald Einbu: Kristningsmøtet på Hundorp 1021
Fron historielag 